Ülkemizin Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan Muş ili, etrafı başta Güney Toros Dağları olmak üzere dağlık alanlarla çevrilidir. Türkiye’nin en büyük ovası da Muş ovasıdır. Çok eski tarihlerden beri tarım, hayvancılık, arıcılık ve bağcılık ilin en önemli geçim kaynaklarındandır. Kuzeyinde 266km’de Erzurum, batısında 113km’de Bingöl, güneyinde 257km’de Diyarbakır ve 83km’de Bitlis, doğusunda ise 245km’de Ağrı illeri ile komşudur. İstanbul’a olan mesafesi 1420km olan Muş ilinin Ankara’ya uzaklığı 1004km, İzmir’e 1534km, Antalya’ya ise 1291km’dir. Merkez ilçesi de dahil olmak üzere toplam 6 adet ilçesi bulunmaktadır.
Şehir merkezinde yer alan Muş Otogarı’na Türkiye’nin birçok yöresinden seyahat şirketlerine ait otobüs seferleri düzenlenmektedir. Şehir, konum itibariyle devlet yolları güzergahında olduğundan karayolu ulaşımı rahattır. Muş'a ulaşım konusunda daha fazla bilgi için Muş Otobüs Firmaları sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Havayolu ulaşımını tercih edenler için, Muş Havalimanı şehir merkezine 17 km uzaklıkta, iç ve dış hatlarda uçak seferleriyle hizmet vermektedir. Havalimanından merkeze ulaşımda, taksi, otobüs ve araç kiralama opsiyonları bulunmaktadır.
Son yıllarda turistik açıdan oldukça ilgi gören demiryolu ulaşımı, Muş ilini ziyaret etmek isteyenler için de keyifli bir alternatif olmaktadır. Ankara-Tatvan arası sefer yapan Van Gölü Ekspresi, Muş Tren Garı’ndan geçmektedir.
Muş ili ve çevresinde yapılan arkeolojik çalışmaların ışığında, bölgeye ilk yerleşimin Urartular zamanına kadar uzanmakta olduğu bilinmektedir. M.Ö.2000 yılında Urartulara bağlı konfederasyonlara ait verilere ulaşılmıştır. Daha sonra bölge de sırasıyla, İskitler, Medler, Persler, Makedonyalılar, Partlar, Romalılar, Sasaniler ve Bizanslılar hüküm sürmüş olup, Anadolu Selçuklu Devleti’nin gelişiyle Malazgirt Savaşı’nda Türklerin eline geçmiştir. Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat’ın ölümünün ardından, Moğolların ve Karakoyunlu Akkoyunlu Beyliklerinin hakimiyetine giren Muş ili, 1514’de Çaldıran Savaşı ile birlikte Osmanlı Devleti’nin topraklarına katılmıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonra 1929’a kadar Bitlis iline bağlı bir ilçe olan Muş, 1929’da ayrılarak vilayet statüsünü kazanmıştır.
Şehir merkezine 12km mesafede bulunan tarihi kilise, Roma mimarisi örneklerindendir. Karaçavuş dağlarının eteklerinde, Kepenek Köyü sınırları içerisinde bulunan tarihi yapı, adını köydeki eski üzüm ambarından ve üzüm şarabı yapılması nedeniyle şarap (arak)’tan almıştır. MS.4.yy’da Aziz Grigor tarafından yaptırılmış olan kilise, Kutsal Havariler Manastırı olarak da bilinmektedir. Kilisenin ilerisinde büyük bir çan kulesi bulunmaktadır.
Şehir merkezine 137km uzaklıktaki Malazgirt ilçesi sınırlarında bulunan kale Urartular dönemine ait bir yapıdır. Malazgirt Zaferi’ne kadar Berber Kalesi olarak bilinmekte ise de daha sonra bu ismi almıştır. İnşasında özel siyah taşlarla horasan harcı kullanılmıştır. Fatih Sultan Mehmet Han zamanında Akkoyunlulardan alınan kale, Osmanlı Devleti idaresine geçmiştir. Çeşitli dönemlerde tadilat görse de tarihi yapı günümüze gelene dek çok fazla tahrip olmuştur.
Muş şehir merkezine 40km, Varto ilçesine ise 20km uzaklıkta bulunan Kayalıdere Antik Kenti, Urartuların yerleşim yeridir. MÖ.8.yy’ın ortalarında II.Sarduri döneminde inşa edildiği düşünülmektedir. Antik Kent, Muş’un en sağlam tarihi kalıntılarından birisidir. Bölgedeki kazı çalışmaları halen devam etmekte olup, buradan çıkarılan tarihi eserler arasında Tunç Aslan Heykeli, Aslan Tasvirli Kemerler, Ok başları sayılabilir. Çıkarılan eserlerin bir kısmı Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenmektedir.
Muş ve çevresindeki en eski yerleşim yerlerinden biri olan Muş Kalesi ve çevresinden, Moğol İstilasının anlatıldığı tarihi belgelerde bahsedilmektedir. Tarihi kale, Arap, Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerine şahit olmuş, farklı kültürlerin özelliklerini barındırmıştır. Arapların Anadolu’ya girdiği dönemdeki savaşlardan oldukça etkilenmiş olan yapı, bu dönemlerde fazlasıyla tahrip olmuştur. Hz. Ömer zamanında Müslümanların idaresine geçtiği bilinmektedir.
Muş il merkezi, Kale Mahallesi’nde bulunan Ulu Cami, Şeyh Muhammedi Mağribi tarafından 979 yılında inşa edilmiştir. Muş’un inanç turizminde önemli bir yer tutan tarihi cami, moloz taştan yapılmış olup, oldukça karakteristik bir mimariye sahiptir. Dikdörtgen planlı, ortadan kubbeli cami yanlarından beşlik tonozlarla çevrilidir. Avlusunda Şeyh Muhammedi’nin mezarı bulunmaktadır. 1966 yılında meydana gelen deprem nedeniyle minaresi tamamen yıkılmış olup, şu anki minaresi 1968 yılında yeniden yapılmıştır.
Muş şehir merkezinde Demirciler Sokağında yer alan tarihi han, Miralay Seyfi Bey tarafından 1307 yılında inşa edilmiştir. Altı kesme taştan üstü ise kerpiçten yapılmış olan yapı, Selçuklu Dönemi geleneksel mimari örneklerindendir. Erzurum-Bitlis arası tarihi ipek yolu güzergahı üzerinde bulunduğundan, zamanında gelip geçen tüccarların konakladığı işlek hanlardan biri olma özelliği taşımaktadır. Alt katı kuyumcular, manifaturacılar ve bakırcılar gibi işyerleri iken üst katında konaklama için kiralanan odalar bulunmaktadır. 1926’da Rus İşgali sırasında büyük ölçüde tahrip olan Yıldızlı Han, daha sonra bakanlık tarafından restore edilmiştir.
Şehir merkezine 12km mesafede bulunan taş köprü, Murat Nehri üzerinde 13. yy’da inşa edilmiştir. Selçuklu Dönemi köprü örneklerindendir. Osmanlı Döneminde tadilat görmüş olan Murat Köprüsü, 143m uzunluğunda 5m genişliğindedir. Halen kullanımda olan köprüye ışıklandırma yapılmış olup geceleri Muş’un en güzel görsellerinden biri haline getirilmiştir. Köprü manzarasında yakında bulunan mesire yeri ve restoranlarda keyifli vakit geçirme imkanı da mevcuttur.
Muş ilinin geleneksel mutfağında kışlar soğuk geçtiği için ve bölgede hayvancılık ağırlıkta olduğu için etli yemeklere daha fazla rastlanmaktadır. Ayrıca buğday, nohut ve bulgurla yapılan yemekler de dikkati çekmektedir. Muş köftesi, Hez Dolması, Keşkek, Çorti, Pırvaz, Herse, Cavbelek, Helimaşı, Kırçik, Kuzu incik, Kuzu Gerdan, Testi kebabı, Büryan, Saç Tava, Yaprak Kebabı ve İrmik Tatlısı Muş mutfağının önde gelen lezzetleri arasındadır.
Muş'a yapacağınız seyahatler için en ucuz Muş otobüs biletini Muş Otobüs Firmaları Has Muş Turizm, Lider Muş Tur, Muş Yolu Turizm, Yeşil Muş Ovası sayfalarımız aracılığıyla online satın alabilirsiniz.